Евроармия: чарговы антырасейскі монстар?

Абмеркаванне ідэі стварэння агульнаеўрапейскіх узброеных сіл пачалося больш за дзесяць гадоў таму. Побач нацыянальных урадаў праект быў спачатку сустрэты без асаблівага энтузіязму – асабліва моцна ўпіралася вялікабрытанія, считавшая паўночнаатлантычны альянс вычарпальным фарматам абароннага супрацоўніцтва ў рамках еўрапейскага прасторы. Аднак, падобна, усё вяртаецца на кругі свая. Многія паважаныя эксперты, у тым ліку і ў нашай краіне, называлі праект цалкам бесперспектыўным. Палітолагі і журналісты разважалі пра патэнцыйных складанасцях з падначаленнем еўрапейскіх ваенных адзін аднаму, аб недахопе ў большасці членаў саюза фінансавых сродкаў на амбіцыйныя абаронныя ініцыятывы, аб небоеспособности існуючых «нацыянальных» узброеных фармаванняў і аб несоотносимости новага фармату з ната.

Ва ўсім гэтым было сваё рацыянальнае зерне (і нават не адзін), аднак усіх падзей, здольных паўплываць на сітуацыю ў еўропе, большасць экспертаў прадугледзець не змаглі. 2016 год апынуўся для паўночнай атлантыкі ў цэлым і ес у прыватнасці шмат у чым «паваротным». Гаворка ідзе, па-першае, аб тым жа вырашэнні брытанцаў пакінуць еўрапейскі саюз, а, па-другое, – пра перамогу трамп і аб яго далейшым досыць нечаканым паводзінах на прэзідэнцкай пасадзе. Акрамя таго, менавіта ў 2016 годзе пачаўся зацяжны рэванш неолибералов на еўрапейскім палітычным алімпе, працягнуўшы і ў 2017-м. Правыя еўраскептыкі не здолелі развіць сітуацыйныя поспехі ў аўстрыі, галандыі і францыі.

І ўжо практычна ўсё паказвае на тое, што нямецкія правыя кансерватары па выніках восеньскіх выбараў могуць разлічваць максімум на месца ў парлямэнцкай трыбуны, але не на міністэрскія партфелі. Такім чынам, адна з вядучых краінаў еўразвяза, больш актыўна за ўсё супрацьстаяла стварэнні адзінай арміі – вялікабрытанія, – пакідае ес. Палітыка зша ў ната пачала менш ладзіць еўрапейскіх членаў альянсу, а перспектывы дэзінтэграцыі еўрапейскага саюза і наладжвання нармальных адносін з расіяй сталі вельмі туманнымі. Акрамя таго, існуе аб'ектыўная рэальнасць міграцыйнага крызісу. Пакуль што неаліберальнага урадам пры падтрымцы медыя яшчэ ўдаецца «маргинализовывать» антимиграционный пратэст, распавядаючы пра «добрых гасцях» і прадстаўляючы рабаванні, згвалтавання і тэракты недарэчнымі случайностями, але бясконца гэта працягвацца не можа. Жорсткае выгнанне мігрантаў з тэрыторыі ез можа падарваць давер еўрапейцаў у неолиберальную парадыгму, таму найбольш лагічным варыянтам дзеянні еўрапейскіх сілавікоў па прынцыпе «і авечкі цэлыя, і ваўкі сытыя» было б тармажэнне міграцыйных патокаў на далёкіх падыходах да еўропы – у самой афрыцы. Але для гэтых мэтаў таксама патрэбныя спецыяльныя ваенізаваныя структуры, а сіл асобна ўзятых краін тут можа не хапіць. Спалучэнне ўсіх гэтых фактараў і прывяло да перамяшчэння пытання стварэння «евроармии» на першы план агульнаеўрапейскай парадку.

І для нас у гэтым няма нічога добрага. Апошняй кропляй, якая перапоўніла чашу цярпення еўрапейцаў, падобна, стала турнэ дональда трампа па краінах старога святла, па выніках якога лідары еўрапейскіх дзяржаў зрабілі высновы пра «ненадзейнасці» новага гаспадара белага дома, аб чым недвухсэнсоўна заявіла ангела меркель. І вось ужо ў першых ліках чэрвеня ў прэсе ўсплылі дэталі разглядаемых еўрачыноўнікамі абаронных планаў, разлічаных на бліжэйшыя 8-9 гадоў. Яны прадугледжваюць тры магчымых сцэнара развіцця падзей: добраахвотнае супрацоўніцтва ў сферы абароны, спалучанае з эпізадычна правядзеннем сумесных аперацый; стварэнне сумеснага абароннага фонду і рэалізацыя агульных ваенных праектаў; цесная інтэграцыя еэсовских армій, узгадненне пазіцый па пытаннях бяспекі, сумесныя вучэнні і аперацыі; трэці сцэнар носіць назву «сумесная абарона і бяспека». Ідэю стварэння «сумеснай арміі» горача падтрымала кіраўнік знешнепалітычнага ведамства ес федэрыка магерыні, якая заявіла аб тым, што ў бліжэйшыя некалькі месяцаў у еўропе ўжо будуць разгорнутыя сумесныя баявыя падраздзяленні хуткага рэагавання. Палітычныя ўказанні па гэтым пытанні сфармулявалі на майскім саміце ес міністры абароны краін-членаў саюза. Сродкі на ўтрыманне евросил хуткага рэагавання павінны быць знойдзеныя ўжо ў самы бліжэйшы час. Акрамя гэтага, у ес ствараецца спецыяльны абаронны фонд, праз які будзе ажыццяўляцца фінансаванне тэхнічных інавацый у сферы впк. Упор пакуль робяць на вытворчасць беспілотнікаў. Па інфармацыі euronews, у бягучым годзе еўрапейскі саюз выдзеліць на «ваенныя інавацыі» 90 мільёнаў еўра, а да 2020-га гэтая сума ўзрасце ўжо да паўтары мільярдаў. Віцэ-прэзідэнт еўракамісіі юркі катайнен: «мы будзем выкарыстоўваць бюджэтныя рэсурсы еўрасаюза для фінансавання прататыпаў.

Патрабуецца як мінімум тры кампаніі, як мінімум з двух краін, якія могуць выкарыстоўваць гэтыя рэсурсы і свае грошы для стварэння сумесных прататыпаў». Такім чынам пачатак чэрвеня 2017 года стала «зорнай гадзіне» для кіраўніка еўракамісіі жан-клода юнкера – аднаго з асноўных лабістаў адзінай еўрапейскай арміі. Выступаючы ў празе на канферэнцыі высокага ўзроўню па пытаннях абароны і бяспекі, ён прама заявіў: «адчуваць сябе ў бяспецы ў сваім уласным доме – гэта адно з самых асноўных і ўсеагульных правоў. Наш саюз павінен забяспечыць гэта (. ). Адна толькі мяккая сіла недастатковая ва ўсё больш милитаризированном свеце». Падзеі цяпер пачынаюць развівацца дастаткова дынамічна.

Ваенны штаб у брусэлі ўжо функцыянуе. Хутка ёнбудзе дапоўнены цэнтрам планавання, якія займаюцца падрыхтоўкай сумесных ваенных місій. Пакуль што іх тры – у малі, цар і самалі. Неўзабаве іх колькасць можа рэзка ўзрасці.

Каб спыніць міграцыйны крызіс еўрапейцам трэба будзе перакрыць увесь сахель – паласу трапічных саван на поўдзень ад сахары, якая адлучае самую вялікую пустыню ў свеце ад «чорнай» афрыкі. Менавіта ў сахеле сёння адбываецца фарміраванне калон мігрантаў, якія, заплаціўшы берберским правадырам і лідэрам ісламістаў, прарываюцца затым у італію і іспанію. Еўрапейцы ўжо спрабуюць перашкодзіць гэтаму, фінансуючы нацыянальныя ўзброеныя фарміравання заходнеафрыканскай дзяржаў (працягваючы папулярную ў канцы xix – пачатку хх стагоддзя традыцыю найму «аскеров»), аднак ва ўмовах афрыканскай галечы і карупцыі падобныя меры не заўсёды эфектыўныя – без належнага нагляду мясцовыя «памежнікі» могуць ператварыцца ў чарговае звяно карупцыйнай ланцужкі. Сумесная жа працы ў сахеле еўрапейскага спецназа і афрыканскіх салдат, за паслугі якіх брусэль будзе плаціць лідарам мясцовых марыянеткавых рэжымаў, можа быць больш ці менш эфектыўная.

Гэта ў міжземным моры пад прыцэлам камер усюдыісных журналістаў нельга тапіць лодкі з мігрантамі. «чорная» афрыка – зусім іншая справа. І ўсё ж асноўнай мэтай «евроармии», мяркуючы па ўсім, будзе не афрыка, а расія і сумежныя з намі краіны, у якіх кампактна пражывае значная колькасць этнічных рускіх і іншых народаў, звязаных сваімі каранямі з намі. Што асабліва непрыемна, так гэта тое, што еўразвяз, у адрозненне ад ната, не звязаны з намі ніякімі, нават выключна фармальнымі «разграничительными» дамовамі ў ваеннай сферы. Зша і паўночнаатлантычнага альянсу расея заўсёды можа нагадаць аб іх абавязацельствах, спрабуючы вырашыць супярэчнасці за сталом перамоваў. З ес жа міжнародна-прававую базу ў дадзеным кантэксце прыйдзецца пачынаць распрацоўваць «з нуля».

І не факт, што з улікам сітуацыі, якая склалася, адэкватны размова атрымаецца. Не дарма бо міністр абароны германіі урсула фон дэр ляйен заявіла на днях аб неабходнасці размаўляць з расеяй з пазіцыі сілы. І калі хто-то скажа, што «горш быць і так не можа», ён будзе няправы. Справа ў тым, што шэраг краін-членаў ес афіцыйна ў нато не ўваходзіць, і пакуль што супрацоўнічае з альянсам абмежавана – у рамках асобных дагавораў.

Гаворка ідзе аб швецыі, фінляндыі, аўстрыі, ірландыі, мальце і кіпры. Сёння неолиберальное лобі і так распальвае ў гэтых дзяржавах русафобскія настрою. Стакгольм і хельсінкі нядаўна рэзка актывізавалі двухбаковае ваеннае супрацоўніцтва, не хаваючы асабліва таго факту, што яно накіравана супраць нас, і актыўна ўзбройваюцца. А на кіпры цяпер надзвычай моцныя пазіцыі празаходняга лобі, гучаць заклікі да ўступлення ў ната.

У выпадку ж пачатку паўнавартаснага функцыянавання адзінай еўрапейскай арміі, без якіх-небудзь складаных узгадненняў на нашых паўночна-заходніх межах, а таксама – у ўсходнім міжземнамор'е могуць узнікнуць новыя франка-германскія ваенныя базы. Але і гэта яшчэ не ўсё. Пачатку працы «еўрапейскай ваеннай місіі» на тэрыторыі украіны ўжо даўно дамагаецца пётр парашэнка. Зрабіць гэта пад эгідай ната па вышэйпералічаных прычынах – досыць праблематычна. А вось таго, што на такі крок не пойдзе кіраўніцтва ес, гарантаваць нельга. Натуральна, гэта адразу ж ўскладніць сітуацыі ў данбасе яшчэ больш. Акрамя таго, гіпатэтычна кіеў і кішынёў могуць паспрабаваць падключыць «еўрапейскую армію» да блакадзе прыднястроўя.

З з'яўленнем «еўрапейскіх касак» знайсці прымальныя варыянты дазволу канфліктаў стане значна складаней, чым сёння. Таму, з улікам таго, што адбываецца, афіцыйнай маскве варта было б у бліжэйшыя некалькі месяцаў рэзка актывізаваць свае дыпламатычныя намаганні на гэтых кірунках. Што ж тычыцца шапказакідальніцкіх настрояў, якія пануюць сярод некаторых экспертаў, насмехающихся над баяздольнасцю еўрапейскіх армій, то тут не варта ўпадаць у небяспечныя ілюзіі. Колькасць узброеных сіл францыі складае каля 250 тысяч чалавек, італіі – 345 тысяч, фрг – 165 тысяч, іспаніі – 127 тысяч, польшчы – амаль 100 тысяч. Арміі частцы еўрапейскіх краін прайшлі «абкатку» ў афганістане, іраку, афрыцы. Мы можам сёння на свае вочы назіраць, як еўропа, нібы ў 1812 або 1941 годзе, зноў аб'ядноўваецца, каб аказаць ціск на расею. Зразумела, што ў мінулыя разы гэта скончылася для «аб'яднанай еўропы» жаласна, але не трэба забываць і пра тое, чаго гэта каштавала нашаму народу.

Таму для нас вельмі важна «купіраваць» любыя пагрозы «ў зародку» і падтрымліваць такі ўзровень баяздольнасці уласных узброеных сіл, каб у патэнцыйных аматараў гаварыць з намі «з пазіцыі сілы» было разуменне, што пры падобных поползновениях ім будзе дадзены адэкватны адказ.