Што агульнага ў Расеі, Ірана і Катара?

Рашэнне саудаўскай аравіі ізаляваць катар магло быць справакавана асцярогамі, што рэгіянальны супернік не толькі плануе перашкодзіць рэалізацыі «арабскі ната», але і больш таго, шукае новыя магчымасці выйсці на газавыя рынкі еўропы. Суперніцтва, якое доўжылася гадамі, магло б скончыцца адназначнай перамогай эміра. Асцярогі шмат у чым апраўданыя. Катар сапраўды стаў пераглядаць газавую стратэгію. І ў гэтай сувязі не выключана, што інфармацыйны ўкід аб спробах дохі наладзіць адносіны з тэгеранам, можа мець цалкам рэальныя падставы. Што падштурхнула катар да ирануиз-за зацяжнога сірыйскага крызісу катар страціў магчымасць пабудаваць газаправод праз турэцкую тэрыторыю і за кошт гэтага выйсці на еўрапейскіх кліентаў.

У выніку доха працягнула пастаўкі звадкаванага газу, а гэта патрабуе ад пакупнікоў будаўніцтва спг-тэрміналаў і павялічвае іх выдаткі. Якое-то час ў карысць катара гуляў газавы канфлікт бруселя і масквы, у выніку якога расея заявіла аб пераарыентацыі газавых паставак на кітай. Аднак у апошні час сітуацыя змянілася, што вымусіла доху змяніць сваім рэгіянальным суседзям і пачаць пошук новых маршрутаў для газаправода. Па-першае, «другое дыханне» атрымаў газаправод «турэцкі паток», па якім расейскі газ можа трапіць на рынак еўропы. Гэта дазволіць маскве не толькі стаць галоўным пастаўшчыком блакітнага паліва, але і ўмацаваць геапалітычны тандэм з анкарой – гульцом, газавую стаўку на якога зрабіла і доха. Па-другое, новыя перспектывы «турэцкага патоку» падштурхнулі ес да больш актыўных пошукаў альтэрнатыўных паставак. У выніку ў брусэлі задумаліся аб павелічэнні долі алжырскага газу, які паступае як праз спг-тэрміналы, так і па газаправодзе магрыба – еўропа і пакуль займае 8% ад агульнай долі на еўрапейскім рынку. Але калі бакі дамовяцца, алжыр зможа прасунуць праект газаправода galsi, які прапаноўваў яшчэ ў 2015 годзе. І ў гэтым выпадку катар рызыкуе страціць нават тыя 6%, якія мае сёння за кошт паставак паніжанага газу. Пры такім раскладзе, цалкам заканамерна, што галоўнай задачай для дохі стала не ўплыў на сірыйскі канфлікт, а магчымасць правесці газаправод да турцыі ў абыход сірыі.

Перамовы з тэгеранам сталі адзіна магчымым варыянтам. Аб чым маглі договариватьсяв перамовах з тэгеранам катар больш цікавілі не пытанні асваення радовішчаў паўночнае і паўднёвы парс, а патэнцыял газавай лагістыкі ірана. Варыянтаў некалькі. Па-першае, гэта іранская сістэма газаправодаў igat-1 і igat-2, якія могуць дазволіць пастаўляць газ у еўропу праз украіну. Абодва газаправода маюць патрэбу ў мадэрнізацыі. Але, што больш істотна, нягледзячы на развітую сістэму газавых сховішчаў, украіна зарэкамендавала сябе як ненадзейнага транзіцёра. Іншы варыянт: іран і турцыя звязаныя газаправодам тэбрыз – анкара, які дзейнічае з 2001 года.

Але яго максімальная прапускная здольнасць ўсяго 7,5 мільярда кубаметраў газу ў год. А акрамя таго, частка газаправода праходзіць праз ўсходнюю частку турцыі, якая схільная тэрарыстычным нападам. Апошні раз ўчастак газаправода быў падарваны ў кастрычніку 2016 года. У студзені 2017 года ў міністэрстве нафты ірана заявілі аб планах пабудаваць сумесна з расіяй газаправод igat-9 ён жа «парс», па якім газ будзе транспартавацца ад радовішча паўднёвы парс да мяжы з турцыяй і паступаць далей на еўрапейскія рынкі. Вось гэты-то варыянт і мог зацікавіць катар. Ва ўмовах, калі пачаўся новы віток барацьбы за еўрапейскі рынак, ён не мог ўпусціць такую магчымасць толькі з-за разыходжанняў з іранам па шэрагу пытанняў.

Палітыка палітыкай, а рызыкаваць 6% на еўрапейскім рынку для эмірата багата. Сваю выгаду ўбачыў і тэгеран, супраць якога з падачы вашынгтону фармуецца кааліцыя на чале з саудаўскай аравіяй. Знайсці пры такім раскладзе тайнага саюзніка з ліку краін заліва – гэта добрая страхоўка. А, акрамя таго, іран мог зірнуць на сітуацыю шырэй. Катар зацікаўлены ў больш актыўным супрацоўніцтве з турцыяй, і з моманту пачатку ізаляцыі недвухсэнсоўна даў зразумець, што разлічвае на яе падтрымку. Калі ў такой сітуацыі звязаць гэтыя краіны артэрыямі газаправодаў, то ў рэгіёне можа сфармавацца новы ўстойлівы саюзніцкі блок. Калі падобныя перамовы мелі месца, гэта тлумачыць, чаму шэсць арабскіх краін з эр-рыядам на чале зрабілі стаўку на ізаляцыю катара. Удар па эканоміцы пазбаўляе эміра магчымасці «смяціць грашыма» і ўкладвацца ў газавую інфраструктуру.

Газаправод да еўропы – гэта добра, але не калі насельніцтва скупляе прадукты ў чаканні «галоднага часу». Тут узнікае рызыка паўтарэння 2010 года, калі саудаўская аравія паспрабавала арганізаваць у катары змену рэжыму. Толькі калі пры дапамозе блакады давесці насельніцтва да адчаю, то саўдзітам нават не прыйдзецца марнаваць шмат сродкаў, каб зладзіць у катары вір рэвалюцыі. Расейскі фактор6 чэрвеня адбылася тэлефонная размова прэзідэнта расіі і эміра катара. «уладзімір пуцін пацвердзіў прынцыповую пазіцыю расіі ў карысць ўрэгулявання крызісных сітуацый палітыка-дыпламатычнымі метадамі шляхам дыялогу», – гаворыцца ў паведамленні крамля. Лідары дзвюх краін абмеркавалі таксама двухбаковае супрацоўніцтва, у першую чаргу ў эканамічнай сферы. Афіцыйна дистанцировавшись ад канфлікту катара з арабскай шасцёркай, масква працягвае трымаць руку на пульсе падзей. Працэс збліжэння дохі, тэгерана і анкары на аснове газавых інтарэсаў можа адкрыць перад расеяй магчымасць стаць больш важкім гульцом і на блізкімусходзе, і на газавым рынку. Простымі словамі, гэта ўсё роўна, што сарваць джэкпот.

Наўрад ці крэмль ўпусціць такую магчымасць. Але ці трэба казаць, што такое развіццё падзей не задаволіць ні вашынгтон, ні брусэль. Абараняючы свае інтарэсы, белы дом можа як мінімум паспрабаваць адыграць сітуацыю назад, усмирив запал эр-рыяда і тым самым вярнуўшы катар ў гавань празаходніх краін. Як максімум – адміністрацыя трамп можа нагадаць досе, што страхоўка ў выглядзе амерыканскай ваеннай базы можа знікнуць. І наўрад ці ў такім выпадку іран і саудаўская аравія паўтораць у дачыненні да катара йеменскай варыянт.