«Жалезная заслона» ў СССР: зло або карысць

у нашы дні, калі свет, у страху перад пандэміяй які адмовіўся ад свабоднага перамяшчэння, прымаецца зноў ўзводзіць мяжы паміж краінамі і кантынентамі, самы час успомніць аб адным з вышэйшых ўзораў ізаляцыянізму – «жалезнай заслоне», отделявшем ў часы «халоднай вайны» нашу краіну ад кішма кишевших вакол «імперыялістычных драпежнікаў». Што ж гэта за перашкода была такая? несла яна зло або служыла на карысць грамадзян, якія знаходзіліся за ёй людзям? нельга не згадаць аб тым, што дадзенае выказванне з'яўляецца ні ў якім выпадку не мастацкай метафарай, а назвай цалкам рэальнага і матэрыяльнага прадмета. Такая перашкода сапраўды існавала – у тэатры. Служыла яна для абароны гледачоў на выпадак узнікнення ўзгарання на сцэне (што ў стагоддзя выкарыстання на падмостках адкрытага агню і прымітыўнай піратэхнікі было справай нярэдкім), а выраблялася і сапраўды з металу.

Палітычны сэнс у дадзеных слоў з'явіўся пасля перамогі ў нашай краіне кастрычніцкай рэвалюцыі і ўзнікнення на яе прасторах першага на планеце дзяржавы рабочых і сялян (па меншай меры, афіцыйна яго называлі менавіта так). Першым ідэю адгарадзіцца ад савецкай расіі жалезнай перашкоды, каб яна «не разбурыла ўсю цывілізаваную еўропу», падаў прэм'ер-міністар францыі жорж клемансо. Зрабіў ён гэта ў 1919 годзе, калі ссср яшчэ і ў памоўцы не было. Прадаўжальнік ў яго знайшоўся больш чым годны – доктар прапаганды ёзэф гебельс, ў сваёй панічнай і адначасова сёе ў чым прароцкай артыкуле «2000 год», які прадказаў, што гэты самы заслону пасля перамогі бальшавікоў адгарадзіць усходнюю і паўднёва-усходнюю еўропу. Ну, яшчэ б – статейка-то выйшла (вось смех!) 23 лютага 1945 года.

Складана было памыліцца – як мінімум наконт перамогі. Тым не менш, звыклыя нам усім сэнс і сутнасць слоў «жалезную заслону» надаў у 1946 годзе зусім іншы дзеяч – сэр уінстан чэрчыль, які на той момант ужо не з'яўляўся прэм'ерам вялікабрытаніі, але палітычнага вагі і антысавецкага ража ані не страціў. Прамовіў ён іх падчас уласнай фултанскай прамовы, уласна, і якая паслужыла адпраўной кропкай для «халоднай вайны» паміж захадам і савецкім саюзам (а таксама іншымі краінамі сацыялістычнага лагера), на працягу якой гэтая неадольная рыса і існавала. Да таго часу, пакуль не з'явіўся гарбачоў, зруйнаваў спачатку служыла сімвалам падзелу двух сістэм берлінскую сцяну, затым сам «заслону», а ў давяршэнне ўсяго – і ўвесь савецкі саюз. Ахоўваць стала няма чаго. Сёння, калі эйфарыя «постперабудоўны» гадоў сышла ў мінулае і падзеі савецкага перыяду атрымліваюць усё больш адэкватную і аб'ектыўную ацэнку, варта сур'езна задумацца над тым, ці такім ужо злом быў «жалезны заслону», як гэта спрабавалі і спрабуюць даказваць айчынныя лібералы і іх заходнія натхняльнікі.

У ссср не шасталі дзе папала і як папала усе жадаючыя замежнікі? ну, так шпіёнаў менш было. Па крайняй меры, шанцаў для такіх было менш. Што, лепш ельцынскія часы, калі штатныя супрацоўнікі заходніх спецслужбаў разгульвалі па ваенным заводам і інстытутах расіі як па ўласным заднім двары? жыхароў саюза не пускалі за кардон, куды і каму ўздумаецца? так бо мы ў тыя гады сапраўды знаходзіліся ў стане жорсткага супрацьстаяння з заходнім светам. І шматлікія правакацыі супраць нашых суграмадзян, а таксама іншыя варожыя дзеянні зусім не былі выдумкамі кдб. Так і не была краіна такі ўжо наглуха закрытай, як цяпер нам спрабуюць выкладаць. Маса людзей працавалі, служылі, падарожнічалі па справах за яе межамі.

Турызм, кажаце, курорты? так сваіх жа хапала! дзіўная рэч – абсалютная большасць грамадзян савецкага саюза за сваю жыццё не паспявала аб'ездзіць і паловы славутасцяў, гістарычных і запаведных месцаў, наяўных у самой нашай, раскінулася на шостую частку зямнога шара, краіны! іншае пытанне: што менавіта «жалезную заслону» не пускаў унутр. Некаторыя разумнікі па гэтаму нагоды бяруцца сцвярджаць, што ён спрыяў культурнай ізаляцыі савецкіх людзей, пазбаўляючы іх магчымасці атрымліваць асалоду ад сусветнымі шэдэўрамі літаратуры, кінематаграфіі, або, скажам, музыкі. Ну што тут скажаш? аб тым, якія такія «шэдэўры» хаваліся ад нас за якая аддзяляе краіну ад захаду завесай, паўнейшае ўяўленне мы ўсе з вамі атрымалі ў гады той жа перабудовы. Парнаграфіі, прапаганды распусты, галівудскага трэша – гэтага, так, не было. А заадно адкрытай антысавецкай киномазни, героі якой адной левай сокрушали легіёны «чырвоных».

І як жылі без гэтага?. Варта ўспомніць яшчэ пра сёе-якіх рэчах, практычна, якія адсутнічалі ў савецкім саюзе: разгул наркаманіі, прастытуцыі, разнастайных вычварэннях, якія спрабуюць да таго ж навязваць сябе ўсіх навакольных у якасці нават не нормы, а эталона. Усе гэтыя рэчы, як аказалася, і сапраўды, а зусім не ў фантазіях зампалітаў і парторгов, з'яўляюцца абавязковымі атрыбутамі заходняга ладу жыцця. «жалезную заслону» адсякаў і іх таксама. Не, я зусім не заклікаю яго аднавіць у поўным аб'ёме – не варта, ды і немагчыма.

Але вось хоць якая-то "фіранка", права, не перашкодзіла б!.