Апошняя яхта гасудара імператара (частка 1)

Гэты матэрыял у некаторым сэнсе юбілейны. Па ліку на ва ен 800-й, то ёсць чарговае «круглае лік». Як заўсёды, да «свята» хочацца напісаць пра што-то незвычайным, пакінуўшы ў баку танкі – чарговае выдавецтва зноў патрабуе кнігу пра іх, маўляў, «танкаў шмат не бывае», вінтоўкі, рыцараў (па ім кніга ў падарункавым выкананні ўжо гатовая і здадзена ў выдавецтва!), усё тых жа самураяў (на чарзе «самураі-2», працяг першай кнігі), і бронзавы век. Падумалася, трэба напісаць.

Пра караблі. Не мая, у цэлым, гэта тэма, але караблі я люблю. Яшчэ ў пяць гадоў любіў разглядаць малюнкі ў рамане рафаэля сабаціні «адысея капітана блада», дзе былі вельмі эфектныя малюнка галеон, потым зачытваўся кнігай лоуренса аліўе «паход вікінгаў», ну і іншай марской літаратурай, уключаючы гістарычныя серыі м-да і. Т. -м.

Рабіў мадэлі: тых жа галеон і караблёў вікінгаў, прычым і тых, і іншых з пластыліну, уключаючы ветразі. Шкада, не ўмеў тады фатаграфаваць – мадэлькі былі ўражлівыя, а каб мачты і рэі не гнуліся, у іх ўстаўляліся саломінкі. Рабіў плаваюць мадэлі лінкораў з пластыліну і расстрэльваў іх у двубоях з таварышамі з гарматы. Напісаў нават пра гэтых мадэлях ў сваіх кнігах «з усяго, што пад рукамі» і «калі ўрокі зробленыя», але.

Асабліва як-то больш караблямі не займаўся. Але яны мне па-ранейшаму цікавыя, вось толькі часу паглыбляцца ў гэтую тэму, на жаль, няма. Імператарская яхта «штандар» але тут мне, можна сказаць, пашанцавала. Сярод маіх студэнтаў апынуўся завочнік з санкт-пецярбурга, які прывёз мне кнігу ўспамінаў капітана сабліна аб яго службе на імператарскай яхце «штандар». Меркавалася, што ён будзе пісаць у мяне дыпломную працу «pr імператарскай яхты «штандарт».

Тэма была, безумоўна, вельмі цікавая і ў выніку цягнула нават на кандыдацкую дысертацыю на суісканне ступені кандыдата гістарычных навук, але «што-то не зраслося». Тым не менш якія змяшчаюцца ў ёй матэрыялы здаліся мне цікавымі і годнымі таго, каб заняцца гэтай тэмай і даць па ёй матэрыял на ва, які адказвае тайным інтарэсам да марской тэме і відавочнага цікавасці да мора, у якім усе мы любім купацца! яхта «штандар» у тулоне. Такім чынам, якая ж была яна – апошняя яхта гасудара імператара мікалая другога? зрэшты, тут трэба сказаць, што – па-першае, мода мець яхты каралеўскім асобам пайшла з галандыі у расію, як і многае іншае, яе прывёз пётр першы, што яхт – спачатку ветразных, а затым і паравых, у сямействе рускіх цароў xix было даволі шмат, зусім не адна, аднак менавіта «штандар» апынуўся і апошнім расейскім суднам гэтага тыпу, і адначасова самым прыгожым, вызывавшим законную зайздрасць і кайзера вільгельма, і нават брытанскай каралеўскай сям'і! імператарская яхта «штандар». У севастопалі, 1914 год. Ну, а пабудаваны гэты шэдэўр суднабудавання (што было прызнана ўсімі спецыялістамі!) быў не ў расеі, а ў даніі, дзе яхту заклалі ў капенгагене ў 1893 годзе для імператара аляксандра iii. Прызначалася яна для плаванняў па чорным моры, але вось пакарыстацца ёй імператар не паспеў, і яна дасталася яго сыну.

Корпус яе быў выкананы з суднабудаўнічай сталі, а водазмяшчэнне складала амаль 6000 тон, то ёсць як у невялікага крэйсера. То бок, «штандар» апынуўся самай вялікай падобнай яхтай ў свеце, не лічачы пераабсталяваных пад яхты камерцыйных параходаў. Яхта валодала выдатнымі мореходными якасцямі і магла нават плаваць у акіяне. Наяўнасць магутных паравых машын дазваляла «штандарту» развіваць высокую хуткасць ходу і лёгка пераадольваць значныя адлегласці, ён не раз у сваіх плаванні агінаў еўропу і заўсёды паспяхова пераходзіў з балтыкі ў чорнае мора і назад.

Ну, а паколькі гэта была яхта імператара, то да ўсяго іншага гэта быў самы сапраўдны «плывучы палац з канцеляриями, упраўленнямі, штабамі і мноствам прыдворнай прыслугі», – узгадваў пра тое, што ён убачыў на яхце «штандар», афіцэр н. У. Саблін, які праслужыў на ёй не адзін год. Схематычныя разрэзы яхты «штандарт». І нядзіўна, што яхта стала любімым суднам імператара мікалая ii, ну, а ў яе назве быў закладзены глыбокі сэнс. Штандар – гэта сцяг кіраўніка дзяржавы, які вывешваецца над тым месцам, дзе ён знаходзіцца. У еўропе такі звычай узнік яшчэ ў сярэднія стагоддзя.

Штандары адрозніваліся пышнасцю, лішні раз подчеркивавшей значнасць свайго венценосным ўладальніка. Ну, а канцы xix стагоддзя – пачатку xx стагоддзя расейскі штандар, які ўздымаўся над яхтай імператара мікалая другога, выглядаў так: палотнішча залацістага шоўку з выявай чорнага двухгаловага арла на фоне марскіх геаграфічных карт. Як толькі на палубу яхты ўступаў імператар, над ёй тут жа ўзвіваўся гэты штандар. Характэрны клипперский форштевень яхты і насавая фігура. «штандар» меў тры нахільныя мачты, надавалі імклівасць яго сілуэту, роўна як і дзве нахільныя трубы, водазмяшчэнне 5480 тон, даўжыню 112,8 м, шырыню 15,4 м, ўляганне 6,6 м і праектную хуткасць да 22 вузлоў, якую забяспечвалі 24 вугальных катла і два вяслярных шрубы.

Экіпаж яхты складаўся з 373 чалавек. Востры форштевень «штандара», запазычаны ў клиппера, быў упрыгожаны пазалочанай насавой фігурай які ляціць над хвалямі двухгаловага арла. Машыннае аддзяленне. Назва яхце было дадзена зноў жа з якая існавалау рускай флоце традыцыі, гэта значыць яшчэ пры пятры першым так называўся адзін з фрэгатаў рускага флоту. На ваду яна была спушчана 21 сакавіка 1895 года, а ў эксплуатацыю ўведзена ў 1896 годзе. А далей было так: 29 жніўня 1893 года аляксандр iii разам з імператрыцай марыяй фёдараўнай і цесаревичем мікалаем аляксандравічам прыбылі ў капенгаген на яхце «палярная зорка».

Тут адбылася цырымонія перадачы яхты яе ўладальніку. Але 20 кастрычніка (1 лістапада) 1894 года аляксандр трэці памёр, і достраивавшаяся яхта перайшла да яго сыну. Абедзенны зала на галоўнай палубе. Ужо 8 верасня 1896 года «штандар», так і не скончыўшы да канца ўсяго цыкла хадавых выпрабаванняў, прыняў на борт мікалая ii і імператрыцу аляксандру фёдараўну, і які суправаджаецца яхтай «палярная зорка» адправіўся ў англію. Затым рушыў услед афіцыйны візіт у францыю, і вось так і пачалася дваццацігадовая ганаровая служба гэтай яхты. Галерэя на ніжняй палубе. І плаваць ёй давялося вельмі шмат. Так, ужо летам 1897 года на новай імператарскай яхце з візітамі ў кронштадте наведалі: кароль сіяма, германскі імператар і фэлікс фор – прэзідэнт французскай рэспублікі.

Дарэчы, вільгельм ii пабываў на яхце два разы: у ліпені 1902 года падчас праходзілі на балтыцы манеўраў вучэбнага артылерыйскага атрада балтыйскага флоту і затым у чэрвені 1912 года, калі на сваёй яхце «гогенцолерн» ён прыбыў у рэвель на закладку новага порта пятра вялікага. У жніўні таго ж 1912 года мікалай ii прымаў у сябе на «штандарце» прэм'ер-міністра францыі раймона пуанкаре і вёў з ім дыпламатычныя перамовы. Акрамя таго, мікалай другі практычна штогод здзяйсняў на борце «штандара» альбо працяглыя, альбо кароткія плавання разам з усёй сваёй сям'ёй, атрымліваючы асалоду ад марскім паветрам і прыродай балтыйскіх схераў. Кают-кампанія. Паколькі ад таго часу сёння мала што засталося, ёсць змыў падрабязней разгледзець ўбранне і аздабленне гэтай яхты, паколькі гэта шмат у чым кажа пра густы яе ўладальнікаў, якія нам, вядома ж, цікавыя. Буфетнай экіпажа на ніжняй палубе. Так, уся ўнутраная аздабленне інтэр'ераў карабля была вытрыманая ў строгай англійскай гусце. На яхце не было ніякай пазалоты, непатрэбных упрыгожванняў або ляпніны.

Але ўсе адзначалі праяўлены пры гэтым добры густ, так што памяшканні яхты выглядалі нашмат багацей усякай паказной і знарочыстай раскошы і бляску». У 1905 годзе яхта «штандар» была прыпісаная да марскога гвардзейскаму экіпажу. Экіпаж для службы падбіраўся старанна. Якія прайшлі адбор члены каманды перад пачаткам сваёй службы абавязкова прадстаўляліся імператарскай пары. Гардэробная пакой для персаналу. Цікава, што для аздаблення пакояў імператара было выкарыстана значна менш розных каштоўных парод драўніны, чым на старой яхце «палярная зорка».

Пакоі самога гаспадара былі аздобленыя вішнёвым дрэвам і арэхам, пакоі ўдавее імператрыцы, а таксама пакоя вялікіх князёў і князёўн — звычайнай бярозай, сталовая — ясенем, калідоры — дубам і кляновай драўнінай «пад птушыны вачэй», а таксама белым букам. У імператарскіх жылых памяшканнях выкарыстоўвалася абліцоўванне сцен ціснення скурай або ж іх абцягвалі кретоном. Памяшкання экіпажа аздабляліся дубам і хвояй, якія фарбавалі белай фарбай. У кармавой частцы на верхняй палубе размяшчалася вялікая рубка, што было традыцыяй для расійскіх імператарскіх яхт.

У ёй была зробленая вялікая сталовая для афіцыйных прыёмаў, а таксама працоўны кабінет і прыёмная імператара. У насавой частцы на верхняй палубе, прама перад першай трубой, знаходзілася штурманская рубка, дзве рубкі для каманднага складу, а над імі — яшчэ і хадавы масток з прасторнай рулявы рубкай. Іканастас на галерэі. Імператарскія апартаменты размяшчаліся на галоўнай палубе, непасрэдна над машынным аддзяленнем. У лік кают, якія належалі імператару, імператрыцы і ўдавее імператрыцы ўваходзіла гасцёўня, спальня і ванны пакой. Тут жа на палубе знаходзілася сталовая, салон, асобныя каюты для вялікіх князёў і князёўн, а таксама афіцэраў яхты і афіцэрская кают-кампанія.

На ніжняй палубе размяшчаліся каюты дзяцей імператарскай прозвішчы, пакоі прыслугі, кубрыкі для экіпажа і душавыя кабіны. Тут жа размяшчалася радиорубка, памяшканні для дынама-машын, карабельныя майстэрні і некаторыя з камор. У насавой частцы яхты, ніжэй гэтай палубы, знаходзіўся грузавы трум і крюйт-камера, а на карме — халадзільнікі-рэфрыжэратары для захоўвання скорапсавальных прадуктаў. Трэба заўважыць, што для ніжніх чыноў каманды і абслуговага персаналу (355 чалавек) умовы пражывання былі нашмат лепшымі, чым на ўсіх папярэдніх імператарскіх яхтах. Працяг варта.